نوروزخوانی؛ نویدی برای نو شدن

نوروز خوانی آئینی کهن است که همچنان در بسیاری از نواحی ایران به خصوص آذربایجان، گیلان و مازندران به شکل محدود و پراکنده مشاهده می‌شود.

به گزارش خبرنگار ایمنا، از هنگامی که بشر آموخت از موسیقی به عنوان هدیه‌ای بی همتا بهره مند شود، این هنر جز لاینفک و ناگسستنی زندگی انسان بوده و هست. هر ملتی در زمینه‌های مختلف زندگی به فراخور محیط جغرافیایی و ریشه‌های سترگ فرهنگی خود آداب و رسوم مخصوص به خود را دارد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به بیانی دیگر در فرهنگ ایران زمین آداب، آئین و رسوم‌های پسندیده‌ی بسیاری از گذشتگان در تاریخ پر ماجرای این مرز و بوم به نسل‌های بعدی رسیده است که امروز، این مجموعه بخش بزرگی از هویت فرهنگی و میراث ماندگار ایران است.

موسیقی به ویژه موسیقی نواحی به عنوان حافظ بخش گسترده‌ای از پیشینه فرهنگ کهن ایران بوده است به طوری که حجم قابل توجهی از عتقادات، ارزش‌ها و جهان بینی‌ها در لابلای نغمات موسیقی مستتر است که با توجه به تغییرات زمانه جلوه‌ای دیگر به خود گرفته است و به نسل حاضر انتقال یافته است.

شاید خیلی بیراه نباشد اگر بگوییم بسیاری از آداب و آئین‌ها، ترانه‌ها و ادبیات فولکلور ما از طریق نغمات موسیقایی سپری برای دوام و حیات خود ساخته و به واسطه ذهن خلاق و سیال راویان در اختیار ما قرار گرفته است.

یکی از این آئین‌های دیرینه، نوروز و نوروز خوانی است. نوروز خوانی‌های در نواحی مختلف ایران، بیانگر انتقال محتوا محور آئین‌های نوروزی و باستانی است. الحان و نغمات اقوام مختلف ایرانی و مضامین مستتر در آن یادآور جلوه‌های زیبایی از این فرهنگ غنی است.

آئین نوروز، بزرگترین جشن ایرانیان از گذشته تا به امروز است که نمادی از آفرینش انسان و طبیعت و برجسته‌ترین جشن بهاری جهان است. بنا بر سنتی کهن نغمه سرایان نوروزی، در جای جای این سرزمین آمدن بهار و زنده شدن دوباره طبیعت را در قالب ترانه‌های ساده فهم اما عمیق نوید می‌دادند. به عنوان مثال در فرهنگ فولکلور آذربایجان، نوروز خوانان، خنیاگرانی با عنوان "تکم چی" و "سایاچی" بوده‌اند.

ایرانیان از دیرباز به دلیل روح شعر و موسیقی که بر تمامی زندگی آنان سایه انداخته بود، سعی بر آن داشتند که پدیده‌های طبیعی و اجتماعی پیرامون خود را به این واسطه ابراز کنند که نوروز خوانی هم نمونه‌ای جامع از آن است.

در نوروز به واسطه نو شدن سال شادی را به شیوه‌های گوناگون با موسیقی بیان می‌کردند که با مراجعه به متون تاریخی و موسیقایی می‌توان نغمات و ترانه‌های نوروزی را در آن یافت. از این نمونه می‌توان به نغماتی با اسامی چون آئین جمشید، سبز در سبز، دل انگیزان، فرخ روز، ساز نوروز و غیره اشاره کرد. اینها در واقع سرودهای شاد باش نوروزی بوده است که در گذر زمان به دلایل متعددی به ویژه نبود خط موسیقی برای ثبت آن به ورطه فراموشی رفته است. ورای این در ردیف موسیقی دستگاهی ایران، گوشه‌هایی مانند نوروز خارا، نوروز عجم، نوروز عرب، نوروز کوچک، نوروز بزرگ و نوروز صبا وجود دارد که خوشبختانه همچنان نواخته می‌شود.

ویژگی‌های موسیقایی

با تمام این تفاسیر، نوروز خوانی همچنان در بسیاری از نواحی ایران به خصوص آذربایجان، گیلان و مازندران به شکل محدود و پراکنده مشاهده می‌شود. در واقع نوروز خوانان، خنیاگرانی گمنام و دوره گرد بوده‌اند که در روزهای پایانی زمستان با آهنگ‌های شادمانه، در کوچه‌ها و محله‌ها بر در هر خانه‌ای با شعر و آواز، بشارت بهار را می‌دادند. خصوصیات مهم نوروز خوانان، بداهه سرایی و حافظه قوی آنها در شعر بوده است.

البته که طبق منابع تاریخی، مضمون آئین نوروزخوانی قبل از اسلام علاوه بر توصیف طبیعت و بشارت بهار، در ستایش اهورامزدا و مدح شاهان و بزرگان بوده است. این آئین پس از اسلام به ویژه از دوران صفوی به بعد خود را با مضامین و روایات اسلامی و شیعی انطباق داده و به حیات خود ادامه داده است.

نوروزخوانی صرفاً یک موسیقی آوازی است و در اجرای آن از هیچ سازی استفاده نمی‌شود نغمه‌های نوروز خوانی و گردش ملودی در آن ساده و روان است. این سادگی و روانی به دلیل این است که نوروز خوانان و راویان این نوع موسیقی معمولاً موسیقی دانان حرفه‌ای نبوده بلکه از مردمان عادی بوده‌اند، که باعث سادگی در اجرا می‌شود. اما این سادگی هرگز سطحی نیست بلکه عمق و معنای ژرف را با خود در بر دارد. هر بخش در نوروز خوانی از جمله‌های کوتاه موسیقی تشکیل شده که بصورت متناوب تکرار می‌شوند و با هر تکرار به خاطر انطباق شعر با گردش ملودی تغییر اندکی می‌کند. دامنه صوتی و جمله‌های کوتاه موسیقی معمولاً از یک تتراکورد -حدود یک دانگ- بیشتر نیست. در اشعار نوروز خوانی از یک ترجیع ثابت استفاده می‌شود. در مناطق شمالی ایران از ترجیع "باد بهاران آمده / نوروزتان مبارک" و در منطقه آذربایجان ترجیع "سیزون بو تازه بایراموز مبارک / آیوز، ایلوز، هفتوز گونوز مبارک"در جملات شعر و موسیقی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در نوروزخوانی اشعار از بخش‌های مختلف تشکیل می‌شود. در بخش اول پس از ستایش خداوند و مدح پیامبر به توصیف امامان به ویژه حضرت علی به ذکر مفاهیم مذهبی می‌پردازند. در بخش بعدی اشعاری در توصیف صاحبخانه و توصیف بهار و بازگویی احساسات مردم انجام می‌شود. در پایان دوباره به توصیف و ستایش بهار به شکل بداهه پرداخته می‌شود و نورز خوانان هم انعام دریافت می‌کنند.

یادداشت از: ابوالفضل رستگاری- خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر خبرگزاری ایمنا

کد خبر 483171

منبع: ایمنا

کلیدواژه: نوروز خوانی موسیقی نواحی آداب و رسوم موسیقی آوازخوانی مازندران شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق نوروز خوانان نوروز خوانی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۴۰۲۷۵۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هدف‌گذاری برای نمایش شهری در تراز حکومت حضرت مهدی(ع) در نوروز ۱۴۰۴

نایب رئیس شورای اسلامی شهر مشهد مقدس گفت: بهار ۱۴۰۴، در کنار یک شهر ایمن، سرسبز و بانشاط باید برای تحقق و نمایش شهری در تراز حکومت حضرت مهدی(عج) تلاش کنیم.

به گزارش خبرگزاری ایمنا از خراسان رضوی، ایمان فرهمندی عصر امروز _دوشنبه هفدهم اردیبهشت_ در آئین تجلیل از دست‌اندرکاران ستاد استقبال از بهار ۱۴۰۳ که با حضور رئیس و جمعی از اعضای شورای اسلامی شهر، شهردار و معاونان و مدیران شهری برگزار شد، اظهار کرد: خدمت در شهر امام‌رضا (ع) به زائران و مجاوران امام رضا (ع)، توفیق والایی است و خداوند را از این حیث شاکر هستیم.

وی افزود: مشهد مقدس در استقبال از بهار، شهری مثال‌زدنی، زیبا، سرسبز و تمیز و ایمن بود و انتظاری جز این هم از شهر امام‌مهربانی‌ها و جهان‌شهر برکت و کرامت که دومین کلانشهر کشور است، نداریم؛ از تمامی ارکان دخیل در این رویداد فاخر کمال تقدیر و تشکر می‌کنیم.

نایب رئیس شورای اسلامی شهر مشهد مقدس با بیان اینکه استقبال از بهار، مسیری ۲۰ ساله را با فراز و نشیب‌های بسیار پشت سر گذاشته و هر دوره آموزه‌های بسیاری را داشته است، عنوان کرد: امسال بهار طبیعت مقارن با بهار قرآن، بهار مشارکت اجتماعی در انتخابات و بهار مقاومت اسلامی بود.

تصریح کرد: جهان پیوسته در حال تغییر است و امروز شاهد اهتزاز پرچم کشورمان در مقابل کاخ سفید و سر دادن شعارهای مرگ بر اسرائیل در سراسر دنیا هستیم.

فرهمندی با بیان اینکه انقلاب اسلامی معادلات جهان را بهم ریخته، اسرائیل را خار کرده و آمریکا را به چالش کشیده، گفت: سال آینده شاهد حضور زائرانی از نقاط مختلف دنیا در مشهد مقدس خواهیم بود؛ نوروز ۱۴۰۴ باید شهری در تراز مقاومت اسلامی و انقلاب اسلامی داشته باشیم.

وی افزود: امروز نگاه دنیا به کشورمان و مشهدالرضا (ع) نگاه متفاوتی است و باید برنامه‌ریزی سال آینده به نحوی باشد که بدانیم با چه چالش و سوالی برای پاسخگویی به زائر مواجهیم‌.

نایب رئیس شورای اسلامی شهر مشهد مقدس اظهار کرد: بهار ۱۴۰۴، در کنار یک شهر ایمن، سرسبز و بانشاط باید برای تحقق و نمایش شهری در تراز حکومت حضرت مهدی (عج) تلاش کنیم.

کد خبر 751201